Στην 4η βιομηχανική επανάσταση η Ελλάδα απαντάει «σκοιλ ελικικου»

Άρθρο του Βασίλη Δελή, Απόφοιτου ΕΣΔΔΑ

Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών στις 23.4.2020

Τις τελευταίες μέρες το διαδίκτυο έχει κατακλυστεί από διάφορα αστεία και συνάμα τραγικά ευρήματα από τα προγράμματα επαγγελματικής τηλεκατάρτισης που δόθηκαν μέσω voucher από την κυβέρνηση στους ελεύθερους επαγγελματίες και επιστήμονες. Φάνηκε, όμως, ότι δεν προηγήθηκε κανενός είδους ποιοτικό κριτήριο για το περιεχόμενο της κατάρτισης, ώστε να ανταποκρίνεται στο ήδη υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης και στις εξειδικευμένες γνωσιακές ανάγκες των ωφελούμενων (μηχανικοί, δικηγόροι, γιατροί κ.λπ.), αφού αφορά βασικές ψηφιακές δεξιότητες (άνοιγμα και κλείσιμο υπολογιστών), χρησιμοποιώντας μάλιστα φράσεις που δεν βγάζουν κανένα νόημα – το περίφημο πλέον «σκοιλ ελικικου».

Με τον τρόπο αυτόν ευτελίζεται όχι μόνο ένας κλάδος εργαζομένων, χαρακτηρίζοντάς τους ψηφιακά αναλφάβητους –που τους αρκούν τα 600 ευρώ ενίσχυσης–, αλλά και μια διαδικασία που αφορά το μέλλον της εργασίας στη χώρα. Την ίδια στιγμή, μάλιστα, που το ζήτημα της επαγγελματικής κατάρτισης/επανεκπαίδευσης των εργαζομένων και η ανάπτυξη των κατάλληλων δεξιοτήτων αποτελεί προτεραιότητα για πολλές χώρες που θέλουν να λάβουν μέρος στη διαδικασία παραγωγικού μετασχηματισμού λόγω της αλματώδους ανάπτυξης της τεχνολογίας.

Η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι προ των πυλών και, με κύριους άξονες την αυτοματοποίηση και την ψηφιοποίηση, τρέχει με ασύλληπτους ρυθμούς, διαταράσσοντας τις ανθρώπινες κοινωνίες και οικονομίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο τα όρια μεταξύ του ποιες εργασίες πρόκειται να συνεχίσουν να κάνουν οι άνθρωποι και ποιες οι μηχανές επαναπροσδιορίζονται σοβαρά. Στον χώρο της εργασίας υπολογίζεται ότι έως 375 εκατομμύρια εργαζόμενοι –ή περίπου το 14% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού– ενδέχεται να χρειαστεί να αλλάξουν επαγγελματικές κατηγορίες στο άμεσο μέλλον λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων.

Στις πιο ανεπτυγμένες χώρες οι συνέπειες αναμένεται να είναι ακόμη πιο έντονες – στην Ευρώπη μόνο, τα αντίστοιχα νούμερα κυμαίνονται ανάμεσα σε 40% και 60%. Παράλληλα, νέα επαγγέλματα κάνουν ήδη την εμφάνισή τους. Σύμφωνα με έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ τα περισσότερα επαγγέλματα ή ειδικότητες που ήταν πρώτα σε ζήτηση για το 2016, δεν υπήρχαν καν πριν από 10.

Κυβερνήσεις, επιχειρήσεις ή ακόμα και ατομικές πρωτοβουλίες επιδιώκουν να είναι μέρος αυτής της αλλαγής λαμβάνοντας τα ανάλογα μέτρα, καθώς οι νέες αυτές αλλαγές δύνανται να αποτελέσουν τον καταλύτη για μια σειρά από θετικές εξελίξεις, όπως η κατακόρυφη αύξηση της παραγωγικότητας, η δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας και η μετάβαση σε ένα βιώσιμο και αειφορικό μοντέλο ανάπτυξης. Από την άλλη, ο αποκλεισμός από αυτές τις εξελίξεις μπορεί να σημαίνει απώλεια θέσεων εργασίας, εγκλωβισμό σε ένα παρωχημένο παραγωγικό μοντέλο, διεύρυνση των ανισοτήτων και διατάραξη της κοινωνικής συνοχής.

Καθώς το μέλλον μοιάζει να είναι ήδη εδώ, διάφορα κράτη αλλά και οργανισμοί πειραματίζονται και προσπαθούν να καινοτομήσουν στο πεδίο. Για παράδειγμα, στη Σιγκαπούρη και τη Γαλλία κάθε ενήλικας λαμβάνει πίστωση χρημάτων ανάλογα με τον χρόνο πραγματικής εργασίας, για προγράμματα διά βίου εκπαίδευσης. Στη Φινλανδία η πληρωμή των παρόχων της επαγγελματικής κατάρτισης βασίζεται σε αξιολόγηση με βάση τα αποτελέσματα που φέρουν, όπως είναι η ικανοποίηση των καταρτιζόμενων και το αν μετά από την εκπαίδευση βρήκαν εργασία όσοι ήταν άνεργοι.

H Ευρωπαϊκή Ενωση έχει ξεκινήσει ένα πρόγραμμα ψηφιακής μαθητείας, όπου παρέχει τον συνδυασμό θεωρητικής μάθησης και πρακτικής άσκησης πάνω σε ψηφιακές δεξιότητες. Πανεπιστήμια όπως το ΜΙΤ και το Harvard ανεβάζουν διαδικτυακά μαθήματα ανοιχτά προς όλους, σε θεματικές όπως προγραμματισμός, μηχανική και επικοινωνία. Ενώ, τέλος, σύμφωνα με έρευνα της McKinsey για το 2018, το 58% των επιχειρήσεων πιστεύει ότι πρέπει οι ίδιες να αναπτύξουν την ενδοεπιχειρησιακή κατάρτιση με σκοπό την εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού τους για να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της ψηφιακής εποχής και του αυτοματισμού.

Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, έχοντας μόλις βγει από δεκαετή οικονομική κρίση καλείται τώρα να διαχειριστεί τις συνέπειες του κλεισίματος της οικονομίας της λόγω της υγειονομικής κρίσης του κορονοϊού. Οι αδυναμίες του παραγωγικού της μοντέλου αναδεικνύονται ακόμη μια φορά, καθώς ο τουρισμός και οι μεταφορές πλήττονται καίρια στις συνθήκες υγειονομικής καραντίνας. Η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι ένα τρένο στο οποίο η χώρα πρέπει να επιβιβαστεί αν θέλει να ξεφύγει από τον φαύλο κύκλο ασθενικής ανάπτυξης και να οδεύσει προς ένα (πιο) βιώσιμο μοντέλο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σύμφωνα με την έκθεση του ψηφιακού δείκτη οικονομίας και κοινωνίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2019, η Ελλάδα είναι από τις τρεις τελευταίες χώρες ανάμεσα στους 28 της Ε.Ε. σε ό,τι αφορά την κατάρτιση του ανθρώπινου δυναμικού.

Η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση δύναται να αποτελέσει σημαντική δημόσια πολιτική για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας και την προσαρμογή του στη νέα εποχή. Είναι λοιπόν ιδιαίτερα κρίσιμο για το μέλλον όλων μας να ξεφύγουμε πλέον από τις λογικές «αρπαχτής» στη δημόσια πολιτική. Είναι κρίσιμο να ξεφύγουμε από την επαγγελματική κατάρτιση τύπου «σκοιλ ελικικου» και να απαντήσουμε με σοβαρότητα στις προκλήσεις που αφορούν το μέλλον της εργασίας.